Afval scheiden: gedoe of toch best hip?

De afvalmedia staan de laatste tijd bol van de verhalen rondom afval scheiden. Is het nu wel zinvol of juist helemaal niet? Moet de verantwoordelijkheid hiervoor helemaal bij de burger gelegd worden en zo ja, wat is daar dan de beloning voor? Is afvalscheiding aan de bron nou zoveel beter en milieuvriendelijker dan nascheiding en hoe zit het met afvalscheiding van grof huishoudelijk afval? En waarom staan bedrijven en afvalscheiding altijd een beetje in de schaduw? Oftewel, hoe zit het nu allemaal precies en hoe hip is afval scheiden nou eigenlijk?

De wettelijke kaders van de Wet Milieubeheer, het LandelijkAfvalPlan en allerlei aanvullende besluiten maakt dat een gemeente eindverantwoordelijk is voor het behalen van een specifiek afvalscheidingsniveau, al dan niet vertaalt naar een hergebruikpercentage. Hoe gemeenten deze doelstellingen behalen is hun eigen pakkie-an. Het percentage hergebruik moet in 2015 gestegen zijn tot 65%, dus gemeente, zorg maar dat je het voor elkaar krijgt!

Dus moeten gemeenten, al dan niet in samenwerking met de door hun ingehuurde dan wel geprivatiseerde inzamelbedrijven, aan de slag om te komen tot een zo hoog mogelijk niveau van afvalscheiding zodat voldaan wordt aan de opgelegde hergebruikdoelstelling.

De hamvraag hier is dus eigenlijk hoe gemeenten of hun inzamelaars het voor elkaar krijgen dat er zoveel mogelijk afval gescheiden aangeboden wordt. De burger speelt hier vanzelfsprekend een grote rol, die is tenslotte de ‘veroorzaker’ van het afval. Maar wat we eigenlijk willen is dat die burger zo min mogelijk afval genereert en het afval dat hij dan heeft zo maximaal mogelijk gescheiden aanbiedt. Als we het zo ook aan de burger vertellen weet ik het antwoord op de vraag in de titel al, dan wordt afval scheiden gedoe en is het absoluut niet hip…..

In alle pogingen om het anders te doen hebben we afval al ‘omgedefinieerd’ naar grondstof, praten we niet over afval scheiden maar over hergebruik of roepen we dat afval voedsel is. Hoe we het echter ook buigen, draaien of keren, voor de burger is en blijft het vooralsnog afval. En is het gedoe en zeker niet hip….

Hoog tijd voor een andere benadering! Doordat ik gevraagd werd te helpen bij een bewonersonderzoek met betrekking tot afvalscheiding in een grote Noord-Hollandse gemeente, kreeg ik de gelegenheid om bewoners eens de ‘waarom-vraag’ te stellen. In mijn belevening doen we dat namelijk veel te weinig. En het is zo verbazingwekkend simpel; ‘waarom doet u niet aan afvalscheiding?’

De reacties zijn zeer verhelderend en beginnen vrijwel allemaal met: ‘ik wil wel, maar….’. Oftewel, de bereidheid is er bij burgers absoluut. Echter, wij, de gemeente of inzamelaar, maken er zo’n gedoe van. Ik heb een aantal zeer leuke gesprekken gevoerd, waaruit duidelijk werd dat afval scheiden op zich geen enkel probleem is. Wat het gedoe maakt is een container die op zeer grote loopafstand staat, of een container die altijd vol is, of een container waarvan de deksel niet ver genoeg open kan zodat het legen van een gft-bakje een soort acrobatische toer wordt en altijd vieze handen oplevert. Maar ook onduidelijkheid over waarom het allemaal moet, want de gedachte dat alles ‘toch weer op één hoop gegooid wordt in de afvalcentrale’ leeft nog steeds. En als laatste toch ook de opmerkingen dat bewoners zich afvragen wat zij terugkrijgen voor hun inspanningen.

Dus……afval scheiden is zeker wel, minstens een beetje, hip! De condities om burgers ook mee te laten werken moeten echter wel goed zijn. De aspecten beschikbaarheid, capaciteit en motivatie spelen ook nu nog steeds een grote rol. Wanneer containers binnen bereik liggen, nooit echt vol zijn en burgers hun inspanningen vertaald zien naar bijvoorbeeld een lagere afvalstoffenheffing, dan is afval scheiden toch echt een stuk minder gedoe.

Het moge duidelijk zijn dat afval scheiden puur technisch regelen heel goed te doen is, maar dat daarbij de belangrijkste factor om afval scheiden ook te laten slagen niet vergeten mag worden. Want zonder inspanning van de burger komt inderdaad alles op één grote hoop in de afvalcentrale!